آیا رویا قابل تصدیق می باشد یا خیر؟
حضرت شیخ محمد کسنزان قدس الله سره در باب رویا می فرمایند: در رابطه با رویا باید بیننده رویا را در نظر گرفت ،
همانا رویایی که انبیا و رسولان در مقام عصمت و یا مشایخ کامل و اولیا و صلحا که در مقام حفظ الهی قرار دارند می بینند، صادقانه می باشد و می تواند به عنوان یکی از منابع معرفتی در نزد اهل تصوف معتبر باشد.
از آنجا که خداوند سبحان ظاهر آنها را با عصمت مراقبت می کند، از باطنشان نیز مراقبت می نماید؛ در غیر این صورت ولایت آنها بی معنی می باشد.
چگونه آنها به مقام اولیایی می رسند در صورتی که خداوند از ظاهر و باطن آنها مراقبت نمی کند؟
چنانچه قشیری می گوید: (ولی خدا) کسی است که خداوند سبحان دائما بر حال او محافظت دارد تا کاری که باعث عصیان و در نتیجه باعث زیان رساندن به او شود از او سرنزند و همچنان توفیق کاری را داشته باشد که موجب طاعت و بندگی او می شود. همان گونه که خداوند سبحان می فرماید: و او کسی است که بندگان صالح خود را کمک می نماید.
یعنی ولی الهی مانند پیامبران و انبیای الهی معصوم نیست ولی از آفات چیزی که باعث سقوط او شود، محفوظ است.
جرجانی در ادامه به این دیدگاه اضافه می کند که: ولایت، به پا خاستن بنده به سوی حق، فنا و نابودی نفس می باشد.
پس کسی که احوالش این چنین باشد و به چنین مرتبه ای برسد هیچ شکی در راستی رویای او نیست و همه آنها مشترکا خیر و صلاح و معرفت بوده و می توان به آنها اعتماد کرد زیرا قطعا محدوده شریعت و احکام اسلامی را در بر می گیرند.
البته این امر متعلق به رویای انبیا و رسولان است که همگی به مقام عصمت رسیده اند و همچنین مشایخ، اولیا و صالحینی که در حفاظت خداوند قرار دارند.
و اما آن رویایی که به عامه اهل تصوف من جمله مریدان و یا عوام مردم تعلق دارد.
حضرت شیخ محمد المحمد کسنزان می فرماید: دلیلی بر صادق بودن تمامی این رویاها وجود ندارد، بعضی از آنها صحیح می باشد و بعضی ناصحیح. چیزی که ما می توانیم از نظر حضرت شیخ محمد کسنزان (ق) برداشت کنیم همان چیزی است که از کلام امام علی ابن ابی طالب (کرم الله وجه) بر می آید و آن این است که: آدمی (در رویا) چیزهایی می بیند که اتفاق می افتد و (در رویا)چیزهایی می بیند که اتفاق نمی افتد.
یعنی رویای آدمی امکان دارد صحیح باشد و امکان دارد صحیح نباشد.امکان دارد این رویا از نفس آدمی و یا از دنیای خارج تاثیر گرفته باشد. به صورت کلی حضرت شیخ محمد کسنزانی (ق) می فرماید که به غیر از معصومین و یا محفوظین نمی توان همیشه بر رویای افراد دیگری به صورت صد در صد اعتماد کرد؛ برای اینکه رویای راست با دروغ آمیخته شده است. در صورتی که جمیع رویاهای مردم صادقانه بود همه آنها از انبیا محسوب می شدند و اگر کل رویاهای آنها دروغ بود که کسی فایده ای نمی برد پس رویای صادقانه، مردم را به آنچه که خیرشان در آن است هدایت می کند و آنها را از آنچه که برایشان ضرر دارد بر حذر می دارد و بیشتر این رویاها صحیح نبوده به همین خاطر نمی توان به تمامی آنها اعتماد کرد.
آیا می توانیم به آنچه در رویا می بینیم عمل کنیم؟
بعضی از رویاها که شامل رویت حضرت رسول (ص)، ائمه اطهار، مشایخ کامل، اولیای الهی و صالحین به صورت شکل ظاهری که در این دنیا دارند و یا صورت روحانی آنها و یا بعضی از رویاها به صورت شنیدن آوا و صداهایی که امر کننده و یا نهی کننده هستند، آیا باید به آنها عمل کنیم یا خیر؟
بر اساس نظر حضرت سید شیخ محمد کسنزانی(ق) رویت مشایخ طریقت و اولیای الهی و آنچه که امر یا نهی می کنند و هر آنچه که از آن رویا ادراک می شود به اذن خداوند رویای صادقانه بوده زیرا که خداوند آنها را از خطرات شیاطین و وسوسه نفس محافظت می نماید، پس می توان به آنچه که در رویا دیده شده، عمل کرد و یا به روش صحیح تاویل و به آنچه که معلوم می شود جامه عمل پوشانید. تمامی این رویت ها محافظت شده (از خطرات شیاطین ) بوده و به هیچ وجه نمی تواند مغایرتی با شریعت اسلام داشته باشد. همانگونه که حضرت رسول (ص) می فرمایند: هر کس مرا در خواب ببیند ، گویا خودم را در بیداری دیده است و شیطان شبیه من و هر آن کس که از من تبعیت کند، نمی شود. حضرت عبدالقادر گیلانی (ق) در کتاب سرالاسرار می فرمایند: شیطان بر صورت رسول الله (ص) ظاهر نمی شود و همچنین نمی تواند خود را به صورت اولیای الهی که مظهر رحمت، لطف و هدایت بوده و به وسیله نوری که از عمل به شریعت و طریقت و معرفت و حقیقت و بصیرت به دست آورده اند، پیرو رسول الله (ص) می باشند، ظاهر کند.
شواهد اهل تصوف در رابطه با این مسئله بسیار زیاد می باشد ازجمله مورد اول، آنچه که ابن عربی در کتاب فتوحات مکیه بیان می کند:
خداوند سبحانه و تعالی را در خواب دیدم و ایشان به من گفت در همه امور به ایشان توکل کنم، پس به او توکل کردم؛ آنچه دیدم از هر آلایشی منزه بود و به خاطر این خداوند را ستایش می کنم.
مورد دوم: می توان به تالیف کتاب فصوص الحکم که ابن عربی آن را به امری که در خواب از طرف حضرت رسول(ص) به ایشان رسیده بود، اشاره کرد. در کتاب فتوحات المکیه بر این موضوع تاکید می کند که هیچکدام از مطالب بدون اذن الهی در آن کتاب وارد نشده است.
و اما آیا این امر با رویتی که مریدان در آن مشایخ خود را مشاهده کرده و مردم عامه که چیزی شبیه به این را رویت می کنند قابل تطبیق می باشد؟
حضرت شیخ محمد کسنزانی (ق) می فرماید که مریدان و یا عامه مردم که نه معصوم بوده و نه از خطرات شیطان و نفس محفوظ می باشند، باید به آنچه از رویای خود عمل کنند و به آن اوامر و یا نواهی که در رویایشان به آنها عرضه می شود، توجه کنند که مطابق با قرآن و یا سنت پیغمبر (ص) بوده و برای مریدان در طریقت اضافه بر اینها در صورتی که مطابق با دستورات طریقت باشد و هیچ گونه تعارضی با روش شریعت نداشته باشد، هیچ ایرادی بر انجام آن وجود ندارد، بلکه شاید عمل به آن دارای اجر هم باشد و اگر این گونه نبود بدان عمل نکند.
سید موسی از پدر خود حضرت عبدالقادر گیلانی (ق) نقل می کند: برای سفری راهی بیابان شدم ومدتی در آنجا بودم ولی نه آبی برای رفع تشنگی و نه سایه ابری بود که در سایه آن بمانم.در آن حال احساس کردم ندایی به گوشم می رسد.ناگاه نور درخشانی افق را روشن کرد و صورتی ظاهر شد که از آن صدایی شنیده می شد: ای عبدالقادر من پروردگار تو هستم همانا بر تو هر آنچه که حرام بود حلال کردم.
گفتم: پناه می برم به خدا از شر شیطان رانده شده، دور شو ای ملعون.دیدم آن نور به تاریکی و آن صورت به شکل دود سیاهی درآمد که به من گفت: ای عبدالقادر، به خاطر آگاهی ات به دستورات پروردگارت و آگاهی ات از مراحل سلوک در راه طریقت جان سالم به در بردی، همانا من با این روش هفتاد نفر از اهل طریقت را به گمراهی کشیدم. پس گفتم همانا این از لطف و بخشش پروردگارم بر من بود.
سید موسی می فرماید: از ایشان پرسیدم از کجا فهمیدید که او شیطان است؟
حضرت عبدالقادر گیلانی (ق) فرموند: از آنجا که گفت هر حرامی را بر تو حلال کردم، می دانستم که خداوند به حرام امر نمی کند.
در این حادثه و رویت از حضرت عبدالقادر گیلانی (ق) درس بزرگی وجود دارد که نه تنها برای رویاهای مریدان بلکه در تمامی احوالاتشان نباید به آنچه که خارج از چارچوب شریعت محمدی به آنها رسید، پیروی کنند.
در اینجا نکته شایان ذکری وجود دارد که حضرت شیخ محمد کسنزانی (ق) به آن اشاره می کند که وقتی مرید، شیخ خود یا یکی از صالحین را در رویا دید و در آن رویت نقصی در حال او مشاهده کرد این نقص به احوال خود مرید برمی گردد؛ چون که مومن آینه مومن است و باید به این نکته توجه کرد که وقتی در مرید نقصی باشد این نقص را در صورت شیخ خود می بیند.
شیخ محمد کسنزانی(ق) و تفسیر ابن سیرین
حضرت شیخ محمد کسنزان (ق) در رابطه با تفسیر ابن سیرین و یا بقیه تفاسیر رویا که اگر صحت نسبت آنها با صاحبان شان درست باشد، برای این زمان و حتی برای زمان آنها هم نا صحیح بوده و شاید فقط آن تعبیر برای رویای خودِ مفسر درست باشد. علومی وجود دارد که لازمه تعبیر رویا بوده، به طوری که احاطه آن برای مفسر بسیار سخت می باشد. حضرت شیخ محمد کسنزان (ق) این علوم را از ضررویات و حتی مقدمات علم تفسیر رویا می داند. پس اگر مفسر با این علوم آشنایی نداشته باشد نمی تواند به تفسیر آنچه در رویا شنیده یا دیده شده، بپردازد.
از جمله آنها:
۱- دین و چگونگی عقیده
اعتقادات دینی همیشه اصلی ترین پایه علم تعبیر رویا بوده و هست و جوهر دینی و میزان ایمان ، نگاه افراط گرایانه یا روش میانه روی در آن عقیده، می تواند بر شکل گیری علم رویا تاثیر بگذارد.
به همین دلیل رویایی که یک مسلمان می بیند با فردی که دین دیگری دارد فرق می کند و همین طور رویای افرادی که به دین نگاهی افراط گرایانه دارند با رویای افرادی که نگاه معتدلی نسبت به دین دارند فرق می کند، همین طور رویای علما با رویای عوام فرق دارد و همچنین رویای طلاب دینی با مریدان اهل تصوف فرق می کند، همچنین می توان گفت رویای مشایخ طریقت با رویای دراویش کاملا متفاوت است و تمامی رویاها و مشاهدات باطنی به این شکل می باشد.
۲- سلامتی و یا بیماری
میزان سلامتی فرد بر روی معنی رویایی که دیده است تاثیر می گذارد. برای بیمار عجیب نیست که نفس خود را در سلامت و عافیت ببیند، ولی برای فرد سالم عجیب است که خود را در بیماری ببیند و همین باعث می شود بیماری و سلامتی معنی ثابتی در تمام احوال نداشته باشد. پس می توان گفت نیاز انسان به سلامتی می تواند در حالت او و آنچه در رویا برای او پیش می آید، موثر باشد و ممکن است فرد سالم باشد و ببیند در حالت بیماری قرار دارد. در آن زمان مفسر چندین راه برای پیدا کردن تعبیر این موضوع دارد، آیا شخص در آینده دچار بیماری می شود، یا این بیماری دلیل بر افت شرایط اقتصادی ، اجتماعی و یا شهرت او در بین مردم می باشد؟ یا دلیل آن، درجات روحی فرد بوده که در رویایش به این صورت نمود پیدا کرده است ؟ مفسر باید با مجموع این احتمالات یا احتمالات دیگر از حال کسی که رویا را دیده، باخبر باشد. در نتیجه هرچه شناخت و آگاهی نسبت به حال آن فردی که رویا را دیده است بیشتر باشد، به معنای واقعی رویا نزدیک تر می شود.
۳- نوع شغل و شرایط اقتصادی
شغل افراد و ماهیت آن در نوع رویای فرد تاثیر دارد، رویای یک کشاورز مانند رویای کارگر و یا کارمند نیست و همچنین با رویای دکتر، مهندس و یا استاد دانشگاه فرق می کند؛ بالطبع رویای هیچ کدام از آنها شبیه به رویای بازرگان، تاجر، صنعتگر و یا دانشجو و دانش آموز نیست و ….
همچنین رضایت و یا عدم رضایت فرد از شغلش در رویا و در نتیجه در تعبیر آن تاثیر دارد. در این رابطه میزان درآمدی که فرد از آن شغل کسب می کند و اینکه آن درآمد برای او کفایت می کند و یا محتاج درآمد بیشتری بوده و یا آنکه درآمد بیش از حد نیاز می باشد، در رویایی که می بیند تاثیر می گذارد. می توان گفت که رویای فقرا با رویای ثروتمندان کاملا متفاوت است.
۴- محل سکونت
محل سکونت فرد تاثیر بسیار زیادی بر روی رویای او دارد. رویای کسی که در یک شهر شلوغ زندگی می کند با رویای فردی که در یک مکان سرسبز زندگی می کند و یا فردی که در یک منزل اجاره ای سکونت دارد با فردی که صاحب یک خانه است و رویای فردی که تنها زندگی می کند با رویای فردی که با خانواده زندگی می کند، متفاوت است. همچنین سکونت در یک عمارت تاثیر متفاوتی با رویای فردی دارد که در یک خانه معمولی زندگی می کند، همچنین سکونت در منطقه ای که شرایط اقلیمی سختی برای زندگی دارد با منطقه ای که شرایط اقلیمی مناسبی دارد، متفاوت است. پس ضروری است فردی که رویا را تعبیر می کند بداند که بیننده رویا در چه منطقه ای سکونت دارد تا بتواند رویایش را تعبیر کند.
۵ – جنگ و صلح
زمان جنگ تاثیر متفاوتی با شرایط معمولی در رویای فرد دارد، همچنین رویای فرد در زمانی که مورد حمله دشمن قرار گرفته با زمانی که در آسایش قرار دارد کاملا متفاوت است،رویای یک افسر ارتش با رویای یک سرباز معمولی متفاوت است ، رویای یک سرباز در مراکز آموزشی با فردی که جزء نیروهای پشتیبانی جنگ می باشد متفاوت است،
و همچنین رویای سربازان با فرماندهان در خطوط جبهه ها با هم متفاوت است.
۶ – شرایط جوی و فصل ها
دیدن آب و باران در فصل تابستان معنای متفاوتی با دیدن آب و باران در فصل زمستان در تعبیر رویا دارد.
۷ – جریانات فکری و سیاسی
افرادی که دارای عقاید فلسفی و یا سیاسی خاصی هستند یا وابسته به جریان فکری خاصی هستند و همچنین نویسندگان و مولفین آنچه که در رویا می بینند متفاوت است با افرادی که مانند آنها نیستند. هر جریان فکری تاثیر متفاوتی بر روی شخص گذاشته درنتیجه می تواند روی رویایی که می بیند موثر باشد.
و اینها تعدادی از دلایلی بود که حضرت شیخ محمد کسنزان(ق) بیان فرمودند که می توانند بر روی رویا و همچنین تفسیر آن تاثیر بگذارند و به دلیل کثرت و تنوعشان به سختی می توان از همه آنها نام برد.
ایشان در این رابطه می فرمایند: شرایط ذهنی انسان بر رویایی که فرد می بیند تاثیر دارد و این ذهنیت عبارت است از احساسی که به موجودات اطراف خود دارد و این می تواند چیزی باشد که فرد در رویای خود می بیند، مفسر می تواندچنین معلوماتی را قبل از تفسیر رویا در نظر بگیرد:
آیا فردی که رویا دیده قبل خواب آرامش داشته یا خشمگین بوده؟
آیا قبل از این که به خواب برود به چیز مشخصی فکر می کرده ؟
آیا آنچه در خواب دیده زندگی روزمره او بوده و یا نگرانی او در رابطه با کار و زندگی دنیوی اش بوده؟
آیا آن فرد ازدواج کرده و یا مجرد است و در حال حاضر همسری ندارد و آیا رغبت به ازدواج دارد؟
آیا در طول روز با فشارهای عصبی رو به رو می شود یا اینکه زندگی یکنواختی دارد؟
آیا آن فرد اعتقادات دینی مشخصی دارد؟
آیا رخت خواب او راحت بوده؟
آیا در مکان همیشگی خوابیده؟
آیا آن فرد احساس تشنگی و گرسنگی می کرده یا بعد از خوردن غذا و آب کافی به خواب رفته؟
آیا قبل از خواب در انتظار روز سخت و نا خوشایند بوده یا منتظر یک روز معمولی بوده؟
آیا بیمار و یا در سفر بوده؟
آیا آن فرد قبل از خواب قرآن خوانده و در حال تسبیح بوده و یا در اندیشه هوی و هوس بوده؟
آیا آن فرد جنب بوده و یا پاک و طاهر می باشد؟
و آیا …..
بدون شک همه اینها می تواند بر روی رویایی که فرد دیده است تاثیر بگذارد.
شاید بتوان تعبیر خواب را در این مثالی که گفته می شود توضیح داد:
دیدن انار در رویا برای بیننده بر حسب موقعیت اجتماعی، علمی، فرهنگی و .. متفاوت است.
تعبیر دیدن انار در رویا برای پادشاه می تواند به معنی شهری باشد که به آن حکمرانی می کند.
تعبیر پوسته آن، دیوار های شهر و دانه های آن، به معنی مردم آن دیار می باشد.
انار برای تاجر به معنی خانه ای که خانواده اش در آن زندگی می کنند و یا هتل و کشتی با ارزشش که با مسافران و اموالشان در وسط دریاست و یا مغازه و مشتری های داخل آن باشد.
تعبیر انار برای عالم و یا عابد مقید، قرآن و یا کتابش می باشد که پوسته آن ورق های کتاب ودانه های انار نوشته هایی است که صلاح او در آنهاست.
تعبیر رویای انار برای یک فرد مجرد، همسر و زیبایی و داراییش می باشد. همچنین تعبیر آن برای هر فرد با هر شغل و احوالی متفاوت می باشد.
آنچه که از نظر حضرت شیخ متوجه می شویم این است که ایشان در وصف مفسر می فرمایند: مفسرقبل از تفسیر رویا بابد با این مسائل آشنا باشد. قطعا شناخت این مسائل در مورد کسی که به او نزدیک باشد تقریبا محال است، چه رسد به اینکه خواب بیننده شخص دوری باشد که هیچ ارتباط یا شناختی از او وجود نداشته باشد.
در این صورت وضعیت کسی که هیچ ارتباطی با مفسر ندارد بلکه فقط کتابها ونوشته های او در تفسیر خواب را مطالعه می کند چگونه می تواند باشد؟
با توجه به این موضوع و آنچه که از آرای حضرت شیخ محمد کسنزان در می یابیم می توان کتب تعبیر خواب را از نظر دسته بندی در کنار کتاب های طالع بینی قرار داد، زیرا که تنها امکان دارد به صورت تصادفی خواسته شخص را برآورده کنند.